Case : Kunci Semangat Sdn Bhd v Thomas Varkki a/l MV Varkki & Anor [2022] 3 MLJ 857
Sebagai peguam, saya selalu ditanya: “Kalau orang bukan ejen hartanah berdaftar bantu cari tanah atau rumah, boleh ke dia tuntut komisyen?” Soalan ini nampak mudah, tetapi jawapannya bergantung pada fakta dan keadaan sesuatu kes.
Saya teringat satu kes yang pernah dibicarakan di mahkamah. Seorang kontraktor kecil telah diminta oleh seorang ahli perniagaan untuk membantu mencari tanah sesuai bagi tujuan membina kilang. Mereka tidak menandatangani apa-apa perjanjian bertulis. Hanya perbualan ringkas yang melahirkan persetujuan lisan: sekiranya kontraktor itu berjaya mencari tanah dan menurunkan harga jualan, dia akan dibayar sejumlah wang sebagai bayaran pencari atau finder’s fee.
Kontraktor itu melaksanakan tanggungjawabnya. Tanah yang ditemui pada asalnya berharga RM400 sekaki persegi. Selepas rundingan panjang dengan pemilik tanah, harga berjaya diturunkan kepada RM300 sekaki. Ahli perniagaan tersebut membeli tanah itu dengan penjimatan jutaan ringgit hasil usaha kontraktor. Namun, apabila tiba masa menunaikan janji, syarikat itu hanya membayar sebahagian kecil. Baki hampir setengah juta ringgit tidak dilunaskan.
Apabila kontraktor membawa perkara ini ke mahkamah, pihak syarikat cuba berhujah bahawa tuntutan itu tidak sah kerana kontraktor bukan ejen hartanah berdaftar di bawah undang-undang. Namun, isu tersebut tidak pernah dibangkitkan dalam pembelaan awal mereka. Ia hanya muncul selepas perbicaraan selesai, dalam hujahan bertulis. Mahkamah menolak pendekatan itu. Hakim menegaskan bahawa undang-undang memang melarang orang yang menjalankan perniagaan ejen hartanah tanpa lesen daripada menuntut komisyen. Tetapi dalam kes ini, ia hanyalah satu transaksi terpencil, bukan bukti bahawa kontraktor menjalankan perniagaan sebagai ejen.
Mahkamah juga menekankan bahawa sebarang isu mengenai kesahan kontrak atau dakwaan ia melanggar undang-undang mesti diplid sejak awal. Mengemukakan isu sebegitu pada peringkat akhir dianggap sebagai “trial by ambush” dan tidak adil kepada pihak lawan. Akhirnya, mahkamah memutuskan bahawa syarikat berkenaan perlu membayar baki bayaran pencari kepada kontraktor.
Kes ini menunjukkan bahawa janji lisan pun boleh dikuatkuasakan selagi ada bukti kukuh. Ia juga mengingatkan bahawa tidak semua orang yang membantu mencari tanah atau rumah dianggap menjalankan amalan ejen hartanah. Undang-undang membezakan antara mereka yang benar-benar menjalankan perniagaan ejen hartanah dan mereka yang hanya terlibat dalam satu urus niaga sekali-sekala.
